Seyahat(name)lerdeki Antakya – 22 Üç Kardeşler: Anthony , Robert, Thomas Shirley

Seyahat(name)lerdeki Antakya – 22

Üç Kardeşler: Anthony , Robert, Thomas Shirley

1565, 1635 yılları arasında yaşamış İngiliz seyyah Anthony Shirley İngiltere’de doğmuş, İspanya’da hayatını kaybetmişti. Gezi notlarını 1613 yılında “Sir Anthony Sherley: his Relation of his Travels into Persia” isimli bir kitapta toplamıştı. Ama bu maddede yararlanılan asıl kaynak 1825 yılında yayımlanan “Üç Kardeşlerin ya da Sör Anthony, Sör Robert, Sör Thomas Sherley’nin İran’da, Rusya’da, Türkiye’de, İspanya’da vd. Seyahatleri ve Macareları” isimli kitaptır.

Kitabın adından da anlaşılacağı gibi üç kardeşin asıl ilgi alanı İran’dır. Bernard Lewis, Ortadoğu isimli kitabında Anthony Shirley’nin ilgisini açıklar. Şah Abbas döneminde İran Osmanlı modeline göre yeni bir piyade ve topçu birliği kurmak isteyince Robert ve Anthony Shirley İngiltere’den 1598 yılında gelmişler ve uzun süre şaha yardım etmişlerdir.¹

292 sayfalık Sir Anthony Sherley: his Relation of his Travels into Persia” isimli kitabın 33. Sayfasında Antakya vardır:²

Bu kitabında dönemin Osmanlı düzeni hakkında gözlemlerine ve yorumlarına dayanan anlatımlar vardır. Sipahiler, yeniçeriler hakkında bilgiler verir, başlarından geçen olayları anlatır.

Antakya’ya iki buçuk gün mesafede iken karşılaştıkları yeniçeriler ilk başlarda kendilerine dostça davranmışlar ancak daha sonra tavırlarını değiştirmişler ve mallarını istemişlerdir. Bazıları dirense de dayak yemiş ama kendileri bir şey yapamamışlardır. Sabırla tahammül ettiklerini söylediği bu olay için şunları yazılıdır.

“… Çünkü Türkiye’de şöyle bir kanun vardır. Şayet bir Hristiyan bir Müslümana vurursa ya Türk olmayı kabul edecektir ya da sağ kolunu kaybedecektir”.

Böyle bir kanunun olup olmadığı bir yana, seyyahın kafasının çok karışık olduğu ya da tamamen kötü niyetlerle yazdığı bu alıntıdan da anlaşılmaktadır. “Türkiye”, “Müslüman”, “Türk” gibi kavramlar tamamen birbirine girmiştir. Sabrettikleri bu sıkıntılardan “12 parça altın” vererek kurtulduklarında ise bu kez Müslüman ya da Türk yerine “medenileşmemiş paganlar” diye yazmıştır.³

Rotaları Girit üzerinden Kıbrıs olan grup, “Kutsal Topraklar”ı görme sevdalısı Anthony Shirley’nin öncülüğünde küçük bir tekne ile İskenderun’a doğru yola koyulmuş ancak dediklerine göre olumsuz hava koşullarının da etkisiyle ancak altı gün sonra aç susuz bir biçimde İskenderun’da karaya ayak basabilmişlerdir.

Üç kardeş Antakya’ya geldiklerinde iki yeniçerinin yaşadığı bir yerde kalmışlardır. Macar kökenli bu yeniçeriler kardeştir aynı zamanda ve seyyahlara çok iyi davranmışlar, serbest dolaşma izni vermişler, belalardan korunmaları için de yanlarına bir adam katmışlardır…

Anthony Shirley’in gördüğü Antakya “bir tepenin kenarında konumlanmıştır” ve çok yıkık ve harap durumdadır. Kentte sağlam olan tek şey surlardır.

Türklerin egemenliğinde yaşayan Hristiyanlar ise “mezarlarının üzerinde bir lamba yanması için” her yıl vergi ödemektedir.

Üç kardeşin anlatımlarından üç gün Antakya’da kaldıkları ve sonrasında da altı günlük bir yolculukla Halep’e hareket ettikleri anlaşılmaktadır. Kardeşlerin abartıları mesafe için kullandıkları gün anlatımlarında da açıktır. Antakya Halep arası için telaffuz ettikleri altı gün dışında, Kıbrıs’tan İskenderun’a da deniz yoluyla altı günde geldiklerini, yine İskenderun civarında olduğu anlaşılan bir yerden Antakya’ya ise iki buçuk günlük bir mesafe olduğunu yazmışlardır. Pek çok seyyah “Orient” diye tanımladıkları bölgelerde benzer bir yaklaşımla gördüklerini abartmaya yoluna gitmiştir. En önemli nedeni ise geri dönecekleri topraklarda bu coğrafyalar hakkında yeterli bilgisi olmadığı gibi çok da meraklı bir kitleye ilginç bir hikaye sunma isteğidir.

Kaynakça

1. The Three Brothers; Or the Travels and Adventures of Sir Anthony Sherley, Sir Robert Sherley Sir Thomas Sherley: In Persia, Russia, Turkey, Spain, Etc, George Manwaring, Londra, 1825
2. Bernard Lewis, Ortadoğu İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi, Arkadaş Yayınları, 5. Baskı

About Post Author

Kamil Akdoğan

See author's posts