Köy Enstitüleri Belgeseli (2007)

Maarif Bakanı Saffet Arıkan’ın İsmail Hakkı Tonguç’u İlköğretim Genel Müdürlüğüne getirmesi önemli bir kilometre taşıydı. Sonradan Tonguç Baba diye anılacak olan bu büyük devrimcinin çabaları çok da uzun olmayan bir süre içinde meyvelerini verecekti. 1938 yılında Maarif Bakanlığına getirilen Hasan Ali Yücel ve Tonguç Baba adım adım süreci örgütleyerek dünyada eşine az rastlanır bir büyük eğitim projesinin baş mimarları olacaktı.

17 Nisan 1940’da 3803 No’lu yasa ile kurulmaya başlayan Köy Enstitülerinin sayısı İkinci Dünya Savaşı sonlarına dek 21’i bulacak ve bu enstitüler sadece kurulduğu yerin değil kapsamı olarak tanımlanan bütün bölgenin öğretmen sorununa çözüm olacaklardı. Köylerdeki zeki, çalışkan çocukların bulunup eğitici olarak yetiştirilmesi ve ardından kendi köylerine yollanarak oradaki çocukları eğitmesi gibi son derece akılcı bir düşünceyle varılan nokta; araştıran, soran, okuyan, sanatın her dalıyla uğraşan, spor yapan, müzik aleti çalan, üreten, paylaşan binlerce köy çocuğunun öğretmen olarak yetiştirildiği bir sistem olacaktı. Bu sistem 1956 yılı için öğretmensiz köy kalmayacağı hedefini koymuşken, bütün bunlardan rahatsız olan ve giderek güçlenen kesimlerin ayak oyunları sonucu kaldırıldığında 17 bin köy çocuğu yetişmiş bulunuyordu.